วันสารทไทย 2564 ตรงกับวันที่ 6 ต.ค. ถือเป็นจารีตประเพณีสำคัญของชาวไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน ชอบจัดขึ้นในราวเดือนกันยายน-ต.ค.ของทุกปี อีกทั้งยังเป็นวันรวมพี่น้องที่สมาชิกในครอบครัว ด้วยกันทำบุญทำทานอุทิศส่วนบุญส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษที่ตายไปแล้ว มีประวัติความเป็นมายังไง ติดตามจากเนื้อหานี้
ทำความรู้จัก “วันสารทไทย” คือวันอะไร?
วันสารทไทยหมายถึงวันทำบุญทำทานกลางปีของชาวไทย ตรงกับวันแรม 15 ค่ำ ขึ้น 10 บ้างก็นิยมเรียกวันนี้ว่า “วันสารทเดือนสิบ” หรือ “จารีตประเพณีทำบุญทำทานเดือนสิบ” โดยในแต่ละภาคจะมีชื่อเรียกที่แตกต่างกันออกไป ดังต่อไปนี้
– ภาคกึ่งกลาง : วันสารทไทย
– ภาคใต้ : งานบุญเดือนสิบ, จารีตประเพณีชิงเปรต
– ภาคอีสาน : งานทำบุญข้าวสาก
– ภาคเหนือ : งานตานก๋วยสลาก
วันสารทไทยได้รับอิทธิพลมาจากคติประเทศอินเดีย เมื่อไทยรับเข้ามาใช้เป็นส่วนหนึ่งส่วนใดของประเพณีพื้นบ้านแล้ว ก็จะมีความยึดโยงกับความเชื่อเรื่องสังคมทำการเกษตรแล้วก็บรรพบุรุษ โดยเชื่อว่าการทำบุญให้แก่บรรพบุรุษที่ตายไปแล้ว รวมถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่นับถือ จะช่วยบันดาลใจให้ครอบครัวร่มเย็นเป็นสุข ฝนตกตามฤดูกาล พืชพรรณธัญญาหารสมบูรณ์บริบูรณ์ เก็บเกี่ยวสำเร็จผลิตที่พึงพอใจ แต่ถ้าเกิดไม่เคารพนับถือบรรพบุรุษแล้วก็สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ก็จะได้รับผลที่ตรงกันข้ามกันนั่นเอง
ประวัติความเป็นมาวันสารทไทย มีที่มายังไง?
จากหลักฐานในหนังสือพิธีสิบสองเดือน บทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) เชื่อว่า จารีตประเพณีวันสารทไทยมีมาตั้งแต่ยุคสุโขทัย ส่วนต้นสายปลายเหตุที่คาดคะเนว่าได้รับอิทธิพลมาจากประเทศอินเดียแล้วก็คติพราหมณ์ เนื่องจากในอดีตช่วงวันสารทที่จัดในเดือน 10 เมื่อเทียบกับช่วงฤดูเก็บเกี่ยวของไทยแล้ว พบว่าเป็นช่วงๆที่ข้าวยังไม่สุก ไม่ใช่ฤดูเก็บผลผลิตของไทย ก็เลยไม่อาจจะทำของหวานกระยาสารทขึ้นมาโดยใช้ผลผลิตในช่วงนั้นได้
เมื่อเป็นแบบนั้น ชาวไทยก็เลยปรับปรุงแก้ไขดัดแปลงด้วยการนำข้าวสารเก่า ผสมกับถั่วแล้วก็งา เพื่อใช้ทำของหวานกระยาสารท สำหรับบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เทพเจ้า แล้วก็ผีสาง ที่รอคุ้มครองปกป้องแทนนั่นเอง ถัดมาเมื่อชาวไทยหันมาเชื่อในศาสนาพุทธ ก็เลยนิยมทำบุญทำทานกับพระภิกษุ เพื่ออุทิศบุญส่วนบุญส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษ รวมถึงผู้เสียชีวิตที่ตกเป็น “เปรต” ให้ได้มีโอกาสมารับส่วนบุญในวันทำบุญทำทานสารทเดือนสิบนั่นเอง ซึ่งคนใต้จะเรียกวันนี้ว่า “วันทำบุญทำทานชิงเปรต” นั่นเอง โดยจะต้องมีการจัดสำรับอาหาร ผลไม้ ของหวานพอง ของหวานลา อื่นๆอีกมากมาย นำไปทำบุญทำทาน เพื่อหวังให้ญาติที่ตายไปแล้ว ได้รับผลบุญในช่วงเทศกาลดังที่กล่าวถึงแล้ว
ความสําคัญวันสารทไทย สะท้อนแนวความคิดเรื่องอะไรบ้าง?
- การแสดงความกตัญญูต่อบรรพชนที่ตายไปแล้ว เชื่อว่าในช่วงวันสารทเดือนสิบ ญาติที่ตายจากไปแล้ว แต่ยังจำต้องใช้กรรมอยู่ จะได้กลับมาหาครอบครัวเพื่อรับส่วนบุญกุศล
- การแสดงความยำเกรงต่อผู้มีพระคุณ แสดงถึงความผูกพันระหว่างบรรพชนที่เสียชีวิตไปแล้ว แล้วก็ลูกหลานญาติที่ยังมีชีวิตอยู่
- การแสดงความมีน้ำใจ เนื่องจากในช่วงวันสารทไทย ชาวไทยชอบนิยมนำของหวานกระยาสารท หรือของหวานตามจารีตประเพณีของแต่ละแคว้น ไปมอบให้แก่กัน
- การแสดงความยำเกรงต่อธรรมชาติ แม่โพสพ ผีสาง เทพเจ้า (ตามความเชื่อของแต่ละพื้นที่) ที่ช่วยคุ้มครองปกป้องให้ผลผลิตการกสิกรรมได้ประสิทธิภาพที่ดี
- การเสียสละ ทำบุญทำทาน บริจาคทาน ไม่โลภ ไม่ยึดติด อีกทั้งเป็นการชุบเลี้ยงศาสนาพุทธ อนุรักษ์จารีตประเพณีไทยสืบไป
สำหรับกิจกรรมวันสารทไทยที่ชาวไทยยึดมั่นปฏิบัติกันทุกปีหมายถึงการไปวัดทำบุญทำทาน กรวดน้ำอุทิศส่วนบุญส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษที่ตาย ด้วยการนำข้าวปลาอาหาร ผลไม้ ของหวานตามจารีตประเพณี ไปร่วมใส่บาตรที่วัด ซึ่งการประกอบพิธีวันสารทไทยในแต่ละพื้นที่ ก็อาจมีลักษณะที่แตกต่างกันออกไป